وجود مته مرغک، با توجه به ویژگی‌های خاص آن، برای شروع عملیات سوراخکاری روی قطعاتی مانند شفت‌ها ضروری است. در این مقاله، به موارد زیر در مورد مته مرغک می‌پردازیم:
مته مرغک چیست؟
مته چیست؟
برای آشنایی بیشتر با مته مرغک، بهتر است ابتدا کمی بیشتر با مته آشنا شویم. مته ابزاری است که برای برداشتن مواد از روی اجسام و قطعات جهت ایجاد سوراخ در آنها استفاده می‌شود. مته‌ها در شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی برای ایجاد سوراخ در اشکال و مواد مختلف وجود دارند. برای ایجاد سوراخ، مته‌ها معمولاً به ابزاری به نام دریل متصل می‌شوند. دریل با چرخش با سرعت بالا، به مته این قابلیت را می‌دهد که با کمک لبه‌های برنده روی مته، وارد اجسام و قطعات شده و سوراخ‌هایی با ابعاد دلخواه ایجاد کند.
مته مرغک چیست؟
هنگام تصمیم گیری برای سوراخکاری یک شفت، انتخاب نقطه شروع دقیق برای سوراخکاری می‌تواند چالش برانگیز باشد. یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای ایجاد سوراخ، استفاده از دستگاه تراش و مته مرغک است. در این عملیات، قطعه کار به طور ایمن روی یک دستگاه تراش با سه فک نصب می‌شود و مته مرغک با استفاده از یک پایه، یک مرکز زنده و غلاف‌های کمکی به دستگاه تراش متصل می‌شود. مزیت اصلی این روش، امکان انجام سوراخکاری دقیقاً در مرکز قطعه کار و در راستای محور چرخش آن است.
برای شروع فرآیند سوراخکاری، ابتدا باید سطح مورد نظر به طور کامل ماشینکاری شود تا از عدم وجود برآمدگی یا فرورفتگی اطمینان حاصل شود. پس از اتمام عملیات تراشکاری، با استفاده از یک مته مرغک، یک سوراخ مرکزی دقیقاً در مرکز قطعه کار ایجاد می‌شود. برای ایجاد این سوراخ، استفاده از مته مرغک ضروری است و بدون آن، انجام دقیق این مرحله عملاً غیرممکن است. سوراخ ایجاد شده توسط مته مرغک به اپراتور کمک می‌کند تا مته را دقیقاً در مرکز قطعه کار قرار دهد و از انحراف آن جلوگیری کند.
ساختار مته مرغک
در گذشته، مته مرغک به عنوان مته ترکیبی شناخته می‌شد. دلیل این نام‌گذاری، ترکیب دو مته با قطرهای مختلف، یعنی مته و مته شمارنده بود. جنس مورد استفاده برای این ابزار عموماً از نوع فولاد پرسرعت (HSS) است. مته های مرغک ساخته شده از کاربید با محتوای کبالت نیز وجود دارند، اگرچه تعداد آنها در مقایسه با مته های مرغک ساخته شده از فولاد پرسرعت کمتر است.
انواع مته‌های مرغک
مته‌های مرغک بر اساس شکل ساختاری خود در سه دسته مختلف قرار می‌گیرند و بسته به عملیات مورد نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- نوع A: این نوع مته مرغک دارای شمارنده محافظ نیست و دارای زاویه مخروطی 60 درجه است. این مته سوراخی با زاویه 60 درجه ایجاد می‌کند.
- نوع B: این مته مرغک دارای شمارنده محافظ، زاویه مخروطی 60 درجه و زاویه شمارنده 120 درجه است. علاوه بر ایجاد سوراخ با زاویه ۶۰ درجه، در ابتدای عملیات حفاری یک پخ ۱۲۰ درجه نیز ایجاد می‌کند تا از سوراخ اصلی محافظت کند.
- نوع R: این نوع دارای شکل منحنی است و برای ایجاد سوراخ‌هایی با انحراف استفاده می‌شود.
انتخاب نوع مته مرغک بر اساس الزامات خاص عملیات حفاری انتخاب می‌شوند.
انواع مته های مرغک بر اساس جنس بدنه
- HSS: این نوع مته مرغک از فولاد پرسرعت (HSS) ساخته شده و برای سوراخکاری قطعات کاری که جنس آنها خیلی سخت نیست، مناسب است.
- پوشش کبالت: درصد کمی از این نوع مته مرغک با پوشش کبالت ساخته شده است. دلیل استفاده از این نوع مته این است که سوراخکاری فلزات سخت باعث ایجاد گرما می‌شود که می‌تواند منجر به سوختن مته شود. وجود کبالت از سوختن مته جلوگیری می‌کند.
- نوک الماس: از نظر جنس مته، مته های مرغک با نوک کاربیدی سخت‌ترین هستند. آنها برای ایجاد سوراخ در قطعات کاری با مواد سخت مناسب هستند.
نمودار استاندارد
مته های مرغک در ابعاد مختلفی عرضه می‌شوند که قطر آنها مهم‌ترین بعد است. برای انتخاب صحیح مته مرغک، معمولاً به ابعاد قطعه کار، به ویژه قطر آن، توجه می‌شود. جدول زیر به عنوان راهنمایی برای انتخاب مته مرغک بر اساس قطر قطعه کار عمل می‌کند.
اتصال مته مرغک به دستگاه تراش
برای اتصال مته مرغک به دستگاه تراش، از سه نظام‌های سه فکی استفاده می‌شود. این سه نظام‌های سه فکی اساساً ابزارهای کمکی هستند که مته های مرغک به آنها متصل می‌شوند. سه نظام‌های مختلفی روی سه نظام‌های سه فکی استفاده می‌شود تا انواع مختلف مته مرغک را در خود جای دهند.
سه نظام‌های میانی: مته های مرغک با قطر مخروطی و نگهدارنده‌های سه نظام دارای ساقه مخروطی هستند و با استفاده از سه نظام‌های میانی به دستگاه تراش متصل می‌شوند. این سه نظام‌های میانی دارای استانداردهای خاصی هستند و به عنوان مخروط‌های مورس شناخته می‌شوند.
مراحل کار با مته مرغک با استفاده از دستگاه تراش
- قطر قطعه کار را با استفاده از کولیس اندازه‌گیری کنید و مته مرغک مناسب را بر اساس قطر قطعه کار انتخاب کنید.
- مطمئن شوید که نوک مته مرغک در وضعیت خوبی قرار دارد. از مته مرغک با نوک آسیب دیده یا شکسته استفاده نکنید.
- قطعه کار را با یک نگهدارنده سه فک محکم کنید و در صورت لزوم، عملیات روکاری را روی سطح قطعه کار انجام دهید.
- مته مرغک را به نگهدارنده سه فک وصل کنید و آن را با استفاده از سه نظام به دستگاه تراش متصل کنید.
- با چرخاندن اهرم دستگاه تراش، نوک مته مرغک را 3 تا 5 سانتی متر به بیرون بکشید و به نگهدارنده سه فک به همراه سه نظام در جای خود ضربه بزنید.
- سرعت چرخش مناسب را روی دستگاه تراش بر اساس جنس قطعه کار و قطر مته مرغک تنظیم کنید.
- اهرم شروع را به سمت پایین فشار دهید تا نگهدارنده سه فک در چرخش قرار گیرد. اهرم قفل دستگاه تراش را رها کنید و آن را به قطعه کار نزدیک‌تر کنید. دستگاه تراش را با استفاده از اهرم‌ها قفل کنید. مطمئن شوید که مته مرغک با سطح قطعه کار تماس پیدا می‌کند.
- دستگاه تراش را بچرخانید تا مته مرغک سوراخی با عمق دلخواه ایجاد کند.
- پس از ایجاد سوراخ، مته مرغک را جمع کنید و تمام ابزارهای متصل به آن را جدا کنید.
نتیجه گیری
مته مرغک یکی از انواع مختلف مته‌ها است که برای ایجاد سوراخ در سطح قطعه کار استفاده می‌شود. وجود این سوراخ برای شروع فرآیند سوراخکاری ضروری است. جنس بدنه، زاویه نوک مته و ابعاد مته می‌تواند بسته به کاربرد متفاوت باشد و باید مطابق با کاربرد مورد نظر اپراتور انتخاب شود.
