مته گازور یا به انگلیسی مته فورستنر، یکی از پرکاربردترین ابزارهای سوراخکاری در صنعت نجاری و تولید قطعات چوبی می‌باشد. این ابزار برای ایجاد سوراخ هایی با کف تخت و لبه‌های صاف در چوب استفاده می‌شود و به خاطر دقت و کیفیت بالا شناخته می‌شود. مته گازور نام خود را از نام مخترع آن، بنجامین فورستنر، که در واقع تولیدکننده اسلحه آمریکایی بود، گرفته است.
تاریخچه و ابداع
بنجامین فورستنر در سال ۱۸۳۴ در کانتی بیور، پنسیلوانیا به دنیا آمد و در ابتدا به عنوان یک تولیدکننده اسلحه، فعالیت می‌کرد. او در سال ۱۸۷۴ برای اولین بار این مته را اختراع کرد و سپس در سال ۱۸۸۶ آن را به طوررسمی ثبت نمود. این اختراع به طور کامل نوآورانه بود؛ زیرا بر خلاف مته‌های سنتی، دارای یک سوزن مرکزی ساده بود و فاقد پیچ پیشرو و لبه‌های برش پیچیده‌ای که معمولاً در مته‌های سوراخکاری معمولی دیده می‌شد.
فورستنر، این ابزار را برای ساخت سوراخ‌های تخت در قسمت های چوبی اسلحه طراحی کرد. ویژگی‌های منحصربه فرد این مته آن را برای استفاده در نجاری عالی و تولید اسلحه بسیار کارآمد کرده بود. بنجامین فورستنر با تجاری سازی این اختراع، توانست ثروت زیادی را بدست آورد و همکاری گسترده ای را با شرکت‌های مختلف مانند کولت و براید جپورت انجام داد. این مته در نمایشگاه جهانی فیلادلفیا ۱۸۷۶ و نمایشگاه کلمبین ۱۸۹۳ شناخته شد.
ساختار و اجزاء
مته گازور از چندین بخش اساسی تشکیل شده است:
سوزن مرکزی (Center Spur): یک نوک کوچک و تیز در مرکز مته که به راهنمایی مته و جلوگیری از لغزش آن کمک می‌کند.
لبه برش (Cutting Rim): بخشی استوانه ای که دارای تیغه‌های برشی دور محیط است. این لبه سه نوع مختلف دارد: دندانه‌دار، پیوسته و موجی.
چیپر (Chipper): این بخش از مته است که مواد را از وسط سوراخ حذف می‌کند و کف صاف ایجاد می‌کند.
دسته (Shank): بخشی که درون سه نظام قرار می‌گیرد و می‌تواند به صورت گرد یا شش گوش باشد.
مصرف و کاربردها
کاربردهای اصلی
مته گازور برای حفاری سوراخ‌های بزرگ تر با کیفیت بالا در چوب استفاده می‌شود. برخلاف مته‌های پیچی معمولی، این مته سوراخ‌هایی را ایجاد می‌کند که:
• کف کاملاً تخت دارند
• لبه‌های صاف و بدون ترک خوردگی اند
• خالی شدگی کمتری دارند
کاربردهای خاص
ساخت اتصالات (Joinery): مته گازور برای ایجاد سوراخ‌های دقیق برای میخ‌های چوبی، اتصالات mortise و tenon و سایر اتصالات پیچیده استفاده می‌شود.
نصب لولا: برای نصب لولا و دیگر قطعات سخت‌افزاری که دقت ارتفاعی خاصی را نیاز دارند استفاده می‌شود.
سوراخ‌های بدون پشتیبانی: برخلاف سایر مته‌ها، مته گازور می‌تواند سوراخ‌های روی لبه قطعه‌ی چوبی ایجاد کند.
سوراخ‌های تکی (Counterbore): برای ایجاد سوراخ‌هایی که سر پیچ یا bolt می‌رود استفاده می‌شود.
سوراخ‌های همپوشان: مته گازور تنها مته‌ای است که می‌تواند سوراخ‌های همپوشان بدون ترک‌خوردگی ایجاد کند.
سوراخ‌های متمایل: این مته می‌تواند در زاویه‌های مختلف به چوب نفوذ کند.
مواد ساخت
مته‌های گازور، از مواد مختلفی ساخته می‌شوند:
فولاد پرسرعت (High Speed Steel - HSS): این رایج ترین ماده است که برای مته‌های گازور استفاده می‌شود. فولاد HSS ترکیبی از ولفرام، مولیبدن، وانادیوم و کبالت است. این ماده تعادل خوبی بین سختی، تغییرشکل پذیری و قیمت مناسب را دارد.
فولاد کربن بالا (High Carbon Steel - HCS): این ماده در برخی مته‌های قدیمی‌تر و ارزان‌تر استفاده می‌شود. هرچند HSS نسبت به HCS سخت تر است، اما هردو برای نجاری استفاده می‌شوند.
فولاد پرسرعت کبالت (Cobalt HSS): این نوع برای مته‌های گرید بالا استفاده می‌شود که سختی و مقاومت حرارتی بیشتری دارند.
مته‌های نوک الماس (Carbide-Tipped): این مته‌ها دارای نوک‌هایی از کربید تنگستن هستند که بر روی بدن فولادی چسبیده شده‌اند. این نوع مته‌ها برای مصالح سخت کاربرد دارند و کمتر در حین کار می‌سوزند.
نحوه استفاده
مراحل اساسی سوراخکاری
۱. علامت‌گذاری: با استفاده از مداد، محل دقیق سوراخ را در چوب علامت بزنید.
۲. تثبیت قطعه: قطعه چوب را با گیره محکم تثبیت کنید تا در حین سوراخکاری حرکت نکند.
۳. شروع حفاری: نوک مته را روی نقطه علامت گذاری شده قرار دهید و شروع به حفاری کنید. ابتدا با سرعت کم شروع کنید و سپس آهسته سرعت را افزایش دهید.
۴. تمیز کردن براده ها: هر ۳۰ ثانیه یا به طور منظم، مته را از سوراخ بیرون کشید تا براده های چوب را پاک کنید. این روش، جلوگیری از سوخته شدن مته و بهبود کیفیت حفاری را تضمین می‌کند.
۵. کنترل عمق: برای حفاری‌های مشخص، یک میله اندازه‌گیری یا نشانگر عمق استفاده کنید.
مرحله‌ای خاص برای مته‌های بزرگ
برای مته‌های بزرگ تر (بیش از 2 سانت):
• استفاده از دریل پرسی: برای ثبات بهتر و کنترل بیشتر، مته‌های بزرگ باید در دریل پرس استفاده شوند.
• سرعت کم: سرعت حفاری باید بسیار پایین نگه داشته شود. مته‌های بزرگ تر با سرعت کمتری باید کار کنند.
• فشار معتدل: فشار بیش‌ازحد باعث سوختن مته و آسیب به قطعه می‌شود.
انتخاب صحیح
اندازه مناسب:
مته‌ی مناسب را برای کار انتخاب کنید. استفاده از مته‌ی نامناسب می‌تواند منجر به شکستن مته یا آسیب به قطعه شود.
نوع مته: برای چوب نرم، یک مته معمولی کافی است. برای چوب سخت و مصالح پوشیده‌شده، مته‌های با نوک الماس بهتر هستند.
وضعیت مته:
همیشه مته‌ی تیز را استفاده کنید. مته‌های کند منجر به سوختن چوب می‌شوند.
سرعت حفاری
برای چوب نرم: سرعت متوسط تا زیاد می‌تواند مناسب باشد.
برای چوب سخت: سرعت باید کاهش یابد. سرعت بسیار زیاد باعث سوختن مته و چوب می‌شود.
برای مته‌های بزرگ: بسیار مهم است که سرعت کم نگه داشته شود. مته‌های بزرگ تر حتی در سرعت متوسط می‌توانند بسیار داغ شوند.
انواع مته‌های گازور
مته‌های دندانه‌دار (Saw tooth):
دارای تیغه‌های دندانه‌دار هستند و برای چوب سخت و بریدن سریع مناسب‌اند.
مته‌های پیوسته (Continuous Rim):
دارای لبه ی پیوسته هستند و برای چوب نرم و نتیجه‌ی صاف تر استفاده می‌شوند.
مته‌های موجی (Wave Cutter):
دارای لبه‌ی موجی هستند و حرارت کمتری تولید می‌کنند.
مته‌های مخصوص لولا:
برای سوراخکاری لولا استاندارد طراحی‌شده‌اند.
نتیجه گیری
مته گازور ابزاری ضروری برای نجاران حرفه ای می باشد. با درک ساختار، انواع، و نحوه‌ی صحیح استفاده از این مته، می‌توانید کیفیت بالای سوراخکاری و نتایج حرفه‌ای به دست آورید. اهمیت ایمنی و نگهداری صحیح نباید فراموش شود، زیرا این عوامل ضامن سلامت و طول عمر زیاد ابزار می باشند.
Sources:
• Wikipedia - Benjamin Forstner and Drill bits
• Katz-Moses Tools - 7 Forstner Bit Uses
• Popular Woodworking - Forstner Bits Basics
• Sawsonskates.com - What is a Forstner Bit Guide
• Tools Today - Fun Facts About Forstner Bits
• Benchmark Abrasives - What is a Forstner Bit Used For
• Bob Vila Reviews - Best Forstner Bit Sets
• Baucor.com - Forstner Drill Bits Information
